Giriş / TOC | Bölüm 1 | Bölüm 2 | Bölüm 3 | Bölüm 5 | Bölüm 6
Amerika’nın Nevada eyaletinde bir yoğunlaştırılmış güneş enerjisi projesi. Resim: Matjaz Krivic, Creative Commons, Climate Visuals Countdown
Bir ülkenin iklim değişikliği vaatlerini ve emisyon hedeflerini yerine getirip getirmediğini anlamak için; muhabirlerin öncelikle o ülkenin hangi vaatlerde bulunduğunu anlaması gerekir.
NDC’lerde verilen sözler, araştırmacı gazeteciler tarafından ülkeleri iklim değişikliğini azaltma çabalarından sorumlu tutmak için de kullanılabilir.
Her hükümetin iklim değişikliğiyle mücadeleye yönelik gönüllü çabalarını açıklayan temel belge, UNFCCC’nin “emisyonları azaltmak ve iklim etkilerine uyum sağlamak için bir iklim eylem planı” olarak tanımladığı Ulusal Olarak Belirlenmiş Katkı (NDC) ismiyle bilinir. Paris Anlaşması’nın 194 tarafının tamamı en az bir NDC sunmuştur. (UNFCCC sayfasındaki NDC’lerin listesine bakın.) Veya NDC Kayıt Defteri‘nde ülkenizin belgelerini bulunuz.
Bu ülke düzeyindeki NDC raporları temel bir belge işlevi görür ve sağlanan bilgiler UNFCCC inceleme sürecinin bir parçası olarak değerlendirilir ve ortaya çıkan karneler gazeteciler için yararlı olabilir çünkü ulusal raporlamadaki boşlukları ve kusurları gösterirler. NDC’lerde verilen sözler, araştırmacı gazeteciler tarafından ülkeleri iklim değişikliğini azaltma çabalarından sorumlu tutmak için de kullanılabilir. Ancak muhabirlerin bu raporların ayrıntılarını ve sonuçlarını anlamak için genellikle yardıma ihtiyaçları vardır. Ayrıca, BM değerlendiricilerinin verilerin doğruluğunu kontrol ettiklerini, ulusal kararlılığı ya da kararlılığın eksikliğini eleştirmediklerini unutmayın.
Gelişmiş Ülkeler için Değerlendirmeler
Gelişmiş ülkeler için, UNFCCCSekretaryası, sunulan raporların ayrıntılı değerlendirmelerini hazırlayan küçük “uzman inceleme ekiplerini” içeren “teknik incelemeler” yürütmektedir. Bu inceleme ekiplerinde UNFCCC taraflarınca aday gösterilen uzmanlar ve hükümetler arası kuruluşlardan uzmanlar görev alır. Çalışmaları ülke içi ziyaretleri de kapsamaktadır.
Sonuçta ortaya çıkan ve tavsiyeler içeren raporlar ülkeler tarafından gözden geçirilir ancak daha sonra kamuoyuna açıklanır. Metinler tipik olarak hükümetle yapılan her türlü ileri geri görüşmeyi yansıtır.
Raporlar, hükümetin iklim değişikliği konusundaki planlarının iyi bir özetidir ayrıca yararlı bir hammadde kaynağı olarak da görülebilir. Ayrıca uzmanların isimleri, araştırma tarihleri, kullanılan standartların arka planı ve dayanılan belgelerin listeleri de yer almakta.
Ayrıntılı bulgular, raporlamanın kalitesiyle ilgili, eksiksizlik ve şeffaflık için puanlama mevcut ve belirli tavsiyeler yer alıyor. Önemli bir uyarı: Gözden geçirenler politikaların kendilerini değerlendirmemektedir.
Örneğin, Macaristan hakkındaki bu 2020 raporu, raporlanan bilgilerin UNFCCC raporlama kılavuzlarına “çoğunlukla uyduğunu” tespit etmiştir. Toplam 27 sayfalık raporda yer alan spesifik yorumların çoğu raporlama kalitesiyle ilgilidir. Gözden geçirenler, Macaristan’ın enerji verimliliği, yenilenebilir enerji arzı ve kullanımı ve ulaştırma ile ilgili geliştirilmekte olan yerel eylemlerin bir listesini sunduğunu ancak beklenen azaltım etkilerini bildirmediğini söylüyor.
Macaristan’ın 2020 yılında UNFCCC’ye sunduğu İki Yıllık Rapor örneği. Ekran görüntüsü, UNFCCC
Raporlar, bazen yoğun kısaltmalar kullanılmasına rağmen dikkatle okunmaya değerlerdir. Macaristan raporunda olduğu gibi anlaşılması zor paragraflara hazırlıklı olun:
63.2020 yılı için, WEM senaryosu kapsamında en önemli mutlak azalmalar CO2, CH₄ ve N₂O emisyonları için öngörülmektedir: 1990 ve 2020 yılları arasında sırasıyla yüzde 31,4, 37,0 ve 42,6. Aynı senaryo kapsamında 2030 yılı için öngörülen emisyon örüntüsü de benzerdir ve 1990 ile 2030 yılları arasında sırasıyla yüzde 31,8, 38,8 ve 40,5 oranında azalma öngörülmektedir. N2O için bu, emisyonların 2020 ve 2030 yılları arasında biraz artmasının beklendiği anlamına gelmektedir.
Teknik jargonun varlığına rağmen raporlar faydalıdır çünkü bilgiler sindirilmiş ve özetlenmiştir. Örneğin, Macaristan raporunun “Macaristan için sera gazı emisyon projeksiyonlarının özeti” başlıklı Tablo 8’inde geçmiş veriler ve projeksiyonlar yer almaktadır.
Özetle, adı duyulmamış hakem raporları periyodik olarak yayınlandığında ele alınmalıdır. Tavsiyelere uyulup uyulmadığı kontrol edilebilir. Ayrıca raporlar, veri konularına daha derinlemesine dalmak için mükemmel bir arka plan belgeleridir.
Ek Süreç Soru & Cevap Formatını İçermektedir
Buna ek olarak, her gelişmiş ülke için Çok Taraflı Değerlendirme yapılır. Bu süreç uluslararası bir uzman incelemesi ile başlar ve ardından ülkelerin birbirlerini sorgulamaları için bir fırsat sunar. Genel süreç “uluslararası değerlendirme ve gözden geçirme” olarak bilinir. (Burada açıklanmıştır.)
Soru-Cevap oturumları UNFCCC Taraflar Konferansının yıllık toplantıları sırasında gerçekleşir. Ülkeler birbirlerine soru sorabilirken, gözlemci kuruluşlar soru soramazlar. Ancak oturumlar halka açıktır ve kaydedilir.
Glasgow’daki 2021 toplantıları sırasında 10 gelişmiş ülke Kazakistan, Hırvatistan, İzlanda, Lihtenştayn, Lüksemburg, Monako, Polonya, Romanya, Slovenya ve Birleşik Krallık çok taraflı değerlendirmelerden geçti. UNFCCC özetine göre, her ülke temel iklim eylemlerine genel bir bakış sundu ve “hem oturum öncesinde hem de oturumda diğer ülkelerden gelen açıklayıcı soruları yanıtladı”.
Beşinci ve son karşılıklı değerlendirme döngüsü 2023 yılında başlatılacak. Paris Anlaşması kapsamında benzer bir süreç 2025-2026 yıllarında başlayacak teknik uzman incelemeleri ve Sürecin Kolaylaştırıcı Çok Taraflı Değerlendirmesi (FMCP).
2016’da onaylanmasının ardından Avrupa Parlamentosu tarafından alkışlanan Paris Anlaşması, ülkelerin iklim değişikliği taahhütlerine ilişkin teknik incelemeleri de içeriyor. Görsel: Pietro Naj-Oleari, Creative Commons, Climate Visuals Countdown
Düzensiz Ülke Raporu Kalitesi
Finlandiyalı iki araştırmacı tarafından yapılan kapsamlı bir değerlendirmeye göre, gelişmiş ülkelerin raporları bazı durumlarda gelişmekte olan ülkelerin raporlarından daha eksiksiz. Bu değerlendirme, muhabirlere kendi ülkelerinin iklim değişikliği taahhütleri ve dokümantasyonuna ilişkin bazı içgörüler sağlayabilir.
Finlandiya Uluslararası İlişkiler Enstitüsü‘nden Romain Weikmans ve Antto Vihma, raporlar üzerinde detaylı bir inceleme ve puanlama yaptıktan sonra, “sera gazı envanterleri gibi teknik açıdan karmaşık konulara ilişkin raporlamalara hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülke taraflarınca genellikle yüksek oranda uyulduğunu” tespit etti.
“Buna karşılık” dediler, “gelişmekte olan ülke taraflar azaltım eylemlerine ilişkin raporlama yapmakta zorlanıyorlar ve gelişmiş ülke taraflar genellikle hedeflere ulaşılmasıyla bağlantılı raporlama gerekliliklerine uymuyorlar.”
Mart 2022’de yayınlanan Çok Taraflı İklim Yönetişiminde Şeffaflık başlıklı rapor, geliştirdikleri bir puanlama sistemine dayanan ülke bazında derecelendirmeleri içermekte. Raporda yer alan yorumlar ülke koşullarının anlaşılmasını sağlamakta. Raportörler için Weikmans ve Vihma’nın araştırmasındaki puanlar ve yorumlar, teknik raporların incelenmesinde yol gösterici olabilir.
Onlara göre, “giderek daha sıkı hale gelen şeffaflık gerekliliklerinin uygulanmasında önemli zorluklar bulunmakta.”
Giriş / TOC | Bölüm 1 | Bölüm 2 | Bölüm 3 | Bölüm 5 | Bölüm 6
______________________________________________________
Toby McIntosh , dünya çapında gazetecilere çevrimiçi kaynaklar sağlayan GIJN Kaynak Merkezi’nin kıdemli danışmanıdır. Washington, D.C. merkezli, uluslararası şeffaflık yasalarını ele alan ve kâr amacı gütmeyen bir web sitesi olan FreedomInfo.org‘un (2010-2017) editörlüğünü yapmıştır. Bloomberg BNA’da 39 yıl çalışmış ve çok sayıda ABD Bilgi Edinme Özgürlüğü talebinde bulunmuş ve dünya çapında bilgi edinme politikaları hakkında yazmıştır. FOI savunucularından oluşan FOIANet ağının yürütme kurulu üyesidir.