Eski bir kömür tesisi Kuzey Makedonya’nın ilk büyük güneş enerjisi santraline dönüştürüldü. Görsel: Batı Balkanlar Yatırım Çerçevesi, ClimateVisuals.org /Creative Commons
Hükümetiniz küresel ısınmayla mücadele konusunda verdiği sözleri yerine getiriyor mu?
İklim değişikliği konusundaki uluslararası diplomatik çabalar ulusal taahhütler etrafında dönmektedir. Bireysel hükümetler tarafından verilen bu gönüllü taahhütlerin gücü ve yerine getirilip getirilmediği kritik sorulardır.
Her hükümetin taahhütlerini gerçekleştirmeye yönelik plan ve politikalarının mercek altına alınması gerekir.
GIJN rehberi size aşağıda yer alan başlıklar hakkında detaylar sağlıyor:
- Hükümetinizin emisyonları azaltma planları hakkında nereden bilgi edinebilirsiniz?
- Ülkenizin sera gazı emisyonları hakkında nereden bilgi edinebilirsiniz.
- Ülkenizin iklim değişikliği nedeniyle ne tür mali yardımlara ihtiyaç duyabileceğini nasıl inceleyebilirsiniz.
- Gelişmiş ülkelerin iklim değişikliğinden etkilenen ülkelere yardım etmek için ne gibi mali taahhütlerde bulunduğunu nereden öğrenebilirsiniz?
Hükümetlerden gelen belgeler birçok araştırma için hayati başlangıç noktaları sağlar.
Ulusal taahhütler birçok konuyu kapsamaktadır. Her biri kendi başına ayrı bir incelemeye değer olabilir.
Bu, aynı konuda daha fazla ayrıntı içeren daha uzun bir kılavuzun kısaltılmış versiyonudur.
Başlangıç Noktaları
Ülkenizin taahhütlerini aramak için en önemli yer Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (UNFCCC) kapsamında dosyalanan belgelerdir.
Bu belgelerde neler olduğu ve neler olmadığına dayalı olarak bulunabilecek birçok potansiyel haber konusu var. Bunlar arasında neler olabilir sorusuna aşağıda yanıt veriyoruz:
- Hedefler yeterince iddialı mı?
- Öncelikleri ve uygulama politikalarını kim etkiledi?
- Planlar hedefleri gerçekleştirmek için yeterli mi?
- Verilen sözler yerine getiriliyor mu?
Nihayetinde, emisyon verilerinin akışı cevapları sağlayacaktır. Bu konuda daha fazla bilgi aşağıda yer almaktadır.
Ulusal Taahhütleri Anlamak
Yukarıda belirtildiği üzere her hükümetin gönüllü taahhütlerini açıklayan temel belge Ulusal Olarak Belirlenmiş Katkı (NDC) olarak bilinmektedir. İklim değişikliğine ilişkin Paris Anlaşması’nın 194 tarafının tamamı UNFCCC tarafından listelenen en az bir NDC sunmuştur.
Ülkenizin belgelerini NDC Kayıt Defteri‘nde bulabilirsiniz. Ya da en son başvuruların RSS beslemesi için kaydolabilirsiniz.
NDC’ler şunları içerir:
- Sera gazı emisyonlarının azaltılmasına yönelik hedefler
- Sektöre özel azaltım hedefleri
- Hedeflere ulaşmak için planlar
Ülkeler NDC’lerini güncellemeye teşvik edilmelerine rağmen çoğu güncellememiştir. 2022 Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Taraflar Konferansı’nda (COP27), taraflar bir sonraki toplantıdan (Kasım – Aralık 2023) önce yeni veya güncellenmiş NDC’leri iletmeleri için tekrar teşvik edildi ve tüm taraflardan bu yılın sonuna kadar NDC’lerindeki 2030 hedeflerini yeniden gözden geçirmeleri ve güçlendirmeleri istendi.
NDC’lerin bir sonraki büyük turu 2025’te gelecek ve COP30’dan en az dokuz ay önce bildirilecektir. Ülkeler 2031-2035 yılları arasında beş yıllık bir döneme bakmaya “teşvik edilmektedir”. Bazıları daha uzun zaman kapsayabilir. Dolayısıyla NDC’lerin kapsadığı zaman dilimleri muhtemelen değişiklik gösterecektir.
Birleşik Krallık’ın Richborough bölgesindeki eski bir kömür ve petrol santralinin yıkımı. Resim: Shirokazan, ClimateVisuals.org/Creative Commons
Gelişmekte Olan Ülkeler – İhtiyaçların Belirlenmesi
Bir diğer temel belge ise gelişmekte olan ülkeler tarafından sunulmaktadır.
Ulusal Uyum Planları (UUP’ler), gelişmekte olan ülkeler tarafından orta ve uzun vadeli uyum ihtiyaçlarını ve bunlara yönelik stratejileri belirlemek için oluşturulur. (UNFCCC web sitesinde daha fazla bilgi edinilebilir ve 40 NAP’a bağlantılar görülebilir. UNEP, bu NAP’larla ilgili basın bültenlerini de web sitesinde yayınlamaktadır).
Ülke Planlarının Değerlendirilmesi
Hükümet planlarının özetleri ve incelemeleri muhabirler için hayati kaynaklardır. İşte NDC’leri yakından inceleyen, çoğunlukla STK’lar tarafından hazırlanan kaynakların bir listesi.
- The International Energy Agency
- Climate Action Tracker
- Climate Watch
- Climate Scorecard
- Climate Transparency
- Pledge Pipeline
- NDC Explorer
- IMF Climate Change Dashboard
- Africa Nationally Determined Contributions (NDC) Hub
- Climate Policy Database
(Bu kaynakların her birine ilişkin açıklamalar daha uzun kılavuzda yer almaktadır).
Emisyon Verilerini Bulma
Hükümetler tarafından BMİDÇS’ye sunulan periyodik raporlar, emisyonlara (NDC’lerde yer alması gerekmeyen) ve daha fazlasına ilişkin resmi verilerin araştırılabileceği yerlerdir.
Bu raporlar aşağıdaki konularda bilgi içerir:
- Sera gazı (GHG) emisyonları
- Emisyonları azaltmak için alınan önlemler
- İklim değişikliğine uyum sağlamak için atılacak adımlar
- İklim değişikliğinden en çok etkilenen ülkelere yardım
Dahası, bu raporların yeterliliği ve doğruluğu hakkında fikir veren UNFCCC incelemeleri yapılmakta. Bunlar hakkında daha fazla bilgiyi aşağıda bulabilirsiniz.
Karmaşıklığa hazırlıklı olun. Bu hükümet raporlarını okumak ya da anlamak meslekten olmayanlar için kolay değildir. Çok sayıda rakam içerirler ve bürokratik ve bilimsel jargonla doludurlar. Bu nedenle yardım isteyin ve uzman yardımı talep edin. Bilim insanları, iklim değişikliği aktivistleri ve hükümete bağlı uzmanlar verilerin yorumlanmasına yardımcı olabilir.
UNFCCC, COP tarafları tarafından sunulan sera gazı envanter verilerini analiz etmek için birden fazla seçenekle birlikte özetler. Örneğin, sera gazı envanter verileri ülkeye göre, emisyon türüne göre, yıla göre, sektöre göre ve daha fazlasına göre aranabilir.
UNFCCC raporlama rejimi, raporlamada daha fazla tekdüzelik yönünde gelişmeye devam ediyor ancak İki Yıllık Şeffaflık Raporları 2024’ün sonuna kadar teslim edilmeyecek. Bu arada hükümetler rapor sunmaya devam ediyor. Bunların türü ve içeriği ülkenin gelişmişlik düzeyine göre değişmektedir. (Bkz. UNFCCC açıklaması.)
Aşağıda raporlara ve bunları nerede bulabileceğinize daha yakından bakabilirsiniz.
Temel Raporlama Belgelerine Genel Bakış
Gelişmiş ülkeler, gelişmekte olan ülkelere kıyasla daha sık ve daha ayrıntılı raporlar hazırlamaktadır.
Gelişmiş olarak adlandırılan 43 ülke (Ek I olarak listelenmiştir)
- Ulusal Envanter Raporları (NIR’ler), yıllık, 15 Nisan 2023’e kadar son teslim tarihiydi.
- İki Yıllık Raporlar (BR’ler), her iki yılda bir tamamlanır. Ek I ülkelerinin bir alt kümesi BR’lerde gelişmiş ülkelere ne tür destek sağlandığını açıklar.
Ek II tarafları, Ek I’in bir alt kümesidir ve “gelişmekte olan ülkelerin Sözleşme kapsamında emisyon azaltım faaliyetlerini üstlenmelerini sağlamak ve iklim değişikliğinin olumsuz etkilerine uyum sağlamalarına yardımcı olmak için mali kaynak sağlamaları” gerekmektedir.
Geri kalan 151 gelişmekte olan ülke (Ek-I Dışı) üretmektedir:
- İki Yıllık Güncelleme Raporları (BUR’ler). BUR’lar 2014’ten başlayarak çift sayılı yıllarda Aralık ayına kadar teslim edilmelidir. Ancak bazı ülkeler ilk raporlarını 2022 yılında sunmuştur.
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin (UNFCCC) farklı tarafları. Ek I ve II ülkeleri (yeşil), sadece Ek I ülkeleri (mavi) ve Ek I dışı ülkeler (turuncu). Resim: Creative Commons
UNFCCC Ülke Raporları İncelemeleri
Ülke raporları UNFCCC tarafından yürütülen incelemelere tabidir. Bu gözden geçirme sürecinin bir parçası olarak, uzmanlar raporların hem eksiksizliğini hem de şeffaflığını araştırmaktadır.
Bu değerlendirmelerin sonuçları gazeteciler için faydalı olabilir çünkü ulusal raporlamadaki boşlukları ve kusurları gösterirler. Raporlar, hükümetin iklim değişikliği planlarının iyi bir özeti de dahil olmak üzere yararlı bir hammadde kaynağı olarak hizmet etmektedir. Ancak, değerlendiriciler ulusal kararlılığı eleştirmek yerine doğruluğu kontrol etmektedirler. Ek I ülkelerine ilişkin bu teknik incelemeler analiz edilmeye değer.
Buna ek olarak, her gelişmiş ülke için Çok Taraflı Değerlendirme yapılmaktadır. Bu süreç bir uzman incelemesi ile başlar ve ardından ülkelerin birbirlerini sorgulamaları için bir fırsat sunar. Genel süreç “uluslararası değerlendirme ve gözden geçirme” olarak bilinir.
Ulusal Emisyon Verilerinin Alternatif Kaynakları
Hükümetler kendi ülkelerinin emisyonları hakkında veri sağlamaktadır ancak çeşitli uluslararası kuruluşlar ve STK’lar da veri sağlamaktadır.
İşte alternatif rakamlar için bakabileceğiniz bazı yerler:
Ayrıca yeni akademik araştırmalara da göz atın. Bilim insanları sürekli olarak resmi emisyon verilerini analiz ediyor ve bazen verilerini kullanıma sunuyorlar.
Güncellenmiş Ülke Verilerini Bulma
BM’ye sunulan ülke raporları yıllık veya iki yıllık olduğundan daha güncel ülke verilerinin mevcut olup olmadığı mantıklı bir sorudur.
Bazı gelişmiş ülkelerde daha periyodik veriler mevcut olabilir. Bu konuyla ilgili daha uzun GIJN kılavuzumuz, bu tür güncel bilgilerin bulunabileceği bazı yerleri listelemektedir. Ne yazık ki, birçok ülkede rutin olarak çok az ulusal emisyon verisi mevcuttur. Bu veri eksikliği ve doğruluğu araştırmaya değer olabilir.
Gelişmekte olan ülkeler özel zorluklarla karşı karşıya. Emisyon raporlama talepleri bazen karşılayabileceklerinin ötesine geçmektedir. Ayrıca, iklim değişikliğinin maliyetlerini hesaplamak onlar için çok önemlidir.
Bu konular ulusal raporlama için fırsatlar sunmaktadır. Uzun rehber, bu alanda İklim Eylemi Şeffaflık Girişimi (ICAT) tarafından yürütülenler gibi bazı uluslararası projelere atıfta bulunmaktadır.
Veri kalitesiyle ilgili hikayeler kuru görünse de politika kararları almak için gereken kritik bilgileri geliştirme potansiyeline sahiptir. UNEP Kopenhag İklim Merkezi İletişim Sorumlusu Lasse Hemmingsen şunları söyledi: “Eğer veriye sahip değilseniz ya da veri güvenilir değilse, neyin işe yaradığını bilemezsiniz.”
Sözlük
Bu ortam çok sayıda düzenleyici terim, rapor ve kısaltma ile dolu olduğundan, araştırmacı muhabirlerin konuyu araştırırken bilmeleri gereken en sık başvurulan öğeleri açıklayan bir bölüm oluşturduk.
Toby McIntosh , dünya çapında gazetecilere çevrimiçi kaynaklar sağlayan GIJN Kaynak Merkezi’nin kıdemli danışmanıdır. Washington, D.C. merkezli, uluslararası şeffaflık yasalarını ele alan ve kâr amacı gütmeyen bir web sitesi olan FreedomInfo.org‘un (2010-2017) editörlüğünü yapmıştır. Bloomberg BNA’da 39 yıl çalışmış ve çok sayıda ABD Bilgi Edinme Özgürlüğü talebinde bulunmuş ve dünya çapında bilgi edinme politikaları hakkında yazmıştır. FOI savunucularından oluşan FOIANet ağının yürütme kurulu üyesidir.