6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş dahil 10 ili etkileyen deprem fotoğrafı – Görsel: Gazeteci-fotoğrafçı Fatih Pınar
Küresel Araştırmacı Gazetecilik Ağı’nın Türkçe bölümü olarak Türkiye’nin 10 ilinde ve Suriye’nin bir bölümünde meydana gelen deprem nedeniyle sahada çalışan gazetecilerin çalışmalarına da yardımcı olabilecek kaynakları listeledik.
Doğrulama, afet boyunca etik habercilik, tavsiyeler, deprem haritaları, deprem odaklı haber, travma durumları gibi birçok başlığın yer aldığı listeyi aşağıda bulabilirsiniz.
Doğal Afet Sonrası Sorulacak 10 Araştırma Sorusu
Deprem gazetecilere “doğal afetlerin” giderek artan bir şekilde tamamen doğal olmadığını, genellikle insanların yanlış adımları, ihmali veya yolsuzluğu nedeniyle çok daha kötü hale geldiğini hatırlattı.
Delillerin Toplanması İçin Enkaz Radarı Mobil Uygulama
Gazetecilerin de yararlanabileceği delillerin toplanması için enkaz radarı mobil uygulaması geliştirildi barolar birliği tarafından. TBB Enkaz Radarı IOS Uygulaması : tbb.av.tr/820 TBB Enkaz Radarı Android Uygulaması : Çok yakında tbbenkazradari.com.tr buff.ly/41ebwf8
Uydu Görüntülerini Bulmanıza ve Kullanmanıza Yardımcı Olacak Kaynaklar
Uydu görüntüleri; keşfetme, analiz etme ve canlı görseller üretme için güçlü araçlardır. Her ne kadar araştırmacı gazeteciler bu görüntüleri kullanarak çatışmalar, iklim değişikliği, mülteciler, orman yangınları, yasadışı madencilik, petrol sızıntıları, ormansızlaşma, kölelik ve diğer birçok konu hakkında haber yapmış olsa da araştırmacı gazetecilerin bu uzay görüntülerinden daha fazla yararlanmaları mümkün.
GIJN’nin Deniz Seviyesi Yükselişini Araştırma Rehberi
İskenderun’da #deprem meydana geldikten sonra deniz seviyesinin yükseldiği açıklandı. Türkçe çevirisi henüz olmasa da GIJN’in hazırladığı “Deniz Seviyesindeki Yükselmeyi Araştırma Rehberi”ni paylaşıyoruz, yükselmeyi nasıl anlamalı gazeteci?
Trajedi Kurbanları, Tanıklar ve Hayatta Kalanlarla Görüşme için İpuçları
Gazeteciler GIJN’in ipucu sayfasında yer alan “Yaralılarla, tanıklarla, hayatta kalanlarla nasıl konuşulmalı? Trajik zamanlarda insanlara nasıl yaklaşılmalı?” yöntemlerinin paylaşıldığı sayfadan yararlanabilirler.
Afetler Nasıl Araştırılmalı?
Taşkınlar, volkanik patlamalar, depremler ve tsunamiler sadece jeolojik süreçler değil, aynı zamanda etkilenen toplumlardaki sosyal, ekonomik ve politik kötü yönetimi ortaya çıkararak afetler sırasında incelemeleri daha önemli hale getiriyor. Coda Story’nin editörü BBC kıdemli Natalia Antelava , “Felaket haberciliği artık daha önemli, çünkü afetlerin birbirine bağlı bir dünyada sonuçları var. İnternet dünyayı yakınlaştırdı.”
Travmatik Görevlerle Başa Çıkmak için Dart Center’ın Gazeteciler için İpuçları Sayfası!
Editörünüz veya yöneticinizle olası duygusal riskler hakkında konuşun.
Özellikle zorluklar ortaya çıkarsa düzenli olarak nasıl iletişim kuracağınızı kabul edin.
Tamamını bu linkten okuyabilirsiniz.
Akıllı Telefondaki Görüntüleri Doğrulamanın Dört Hızlı Yolu
GIJN ipucu sayfasını ziyaret edebilir gazeteciler. Doğal afetler sırasında genellikle doğrulanmamış görüntüler çok paylaşıldığından, bu ipuçları gazetecilerin neyin gerçek neyin yanlış bilgi olduğunu belirlemelerine yardımcı olacaktır.
Doğal Afetlerde Yanlış Bilgiden Korunmak için İpuçları
Deprem gibi kriz zamanlarında yanlış bilgiler hızla yayılarak krizi daha da büyütüyor. Teyitorg’un hazırladığı bu rehber deprem gibi doğal afetler sırasında yayılan yanlış bilgilerden korunmanıza yardım edecek ipuçları sunuyor.
Deprem Döneminde Sorumlu ve Etik Habercilik
Arşiv| NewslabTurkey tarafından hazırlanan deprem döneminde sorumlu ve etik habercilik.
“Deprem bölgesinden yayın yapmak duygusal ağırlığı olan bir iş”
“Gazeteci tüm verileri aktarmalı”
Tamamını buradan okuyabilirsiniz.
Deprem Haberleri ve Doğrulamanın Önemi
“Medya ise yine uzman seçiminde kötü bir sınav veriyor. Onlarca haber sitesi, Kahramanmaraş depreminin ardından aynı hatayı yaptı. Bilim insanlarının uzun süredir bu il için alarm verdiği unutuldu.” Devamını okumak için tıklayınız.
Gazeteciler Doğruluk Payı Doğrulama Çalışmaları Yürütüyor
Doğruluk Payı’nın araştırarak güncellediği yayılan yanlış bilgi sayfasını takip edebilirler. Eski yıllara ait deprem görüntüleri, videolar, tweetler detaylı olarak yer alıyor ve güncelleniyor.
Deprem Güvenli Noktalar Haritası
Gazetecilerin de yararlanabileceği Ahbap tarafından hazırlanan düzenli olarak güncellenen ‘Deprem Güvenli Noktalar’ haritası.
Kandilli Rasathanesi Deprem Verileri Haritası
Gazetecilerin de yararlanabileceği düzenli olarak güncellenen bölgesel deprem-tsunami izleme değerlendirme verilerilerine buradan ulaşılabilir.
Yer Çizerler Deprem Bölgesinde Haritalanmamış Bölgeleri Haritalandırıyor
Gazeteciler, Yer Çizenler desteğiyle deprem bölgelerinde haritalanmamış yerleşim ve yol haritalayanların genişlikleri buradan ulaşabilirler.
Afet Haberciliği Yapan Gazeteciler için Uzman Açıklamaları
Jeoloji Mühendisi Prof. Dr. Sedat Türkmen: “Aynı yerde 4 tane bina var, bir tanesi yıkılıyor ise burada inşaat kalitesi kötü diyebiliriz.” Evrensel gazetesinde yer alan açıklamaların tamamına buradan ulaşabilirsiniz.
Çevrimdışı Mobil İletişim
Arşiv| Çevrimdışı mobil iletişim: Depremde de kullanılabilecek 5 mesajlaşma uygulaması.
İnternet’te Gördüklerinizi Paylaşmadan Önce Kontrol Etmenin Üç Yolu
Videoyu sorgulayın: Videoda gördüğünüz yerin doğru olduğuna dair ipuçları var mı? Tanınan binalar gibi önemli yer işaretleri var mı?Hava durumu veya günün saati haberin içeriğine uyuyor mu?Hangi dil konuşuluyor?
Eski görüntülere dikkat edin: Bazen bu tür olaylar olduğunda eski görüntüler paylaşılabiliyor. Örneğin bugün internette tsunamilerden bazı klipler paylaşıldı. Böyle durumlarda gördüklerinizin, karşılaştığınız diğer görüntülerle eşleşip eşleşmediğini sorgulayın.
Paylaşmadan önce kontrol edin: Böyle zamanlarda gördüğümüz korkutucu ve duygu yüklü içerikleri yeniden paylaşmaya ve tepki vermeye daha yatkın olabiliyoruz. Bir içeriği paylaşmadan önce doğrulanmış olduğunu mutlaka iki kez kontrol edin.
Depremde Büyüklük ve Şiddet Farkı
Depremde büyüklük ve şiddet farkına dikkat çeken Journo arşiv yazısı büyüklük (magnitüd), depremin kaynağında açığa çıkan enerjinin bir ölçüsüyken şiddet ise depremin yapılar ve insanlar üzerindeki etkilerinin bir ölçüsü olarak detaylı yer veriyor.
Fay Hattı Hakkında Neler Biliniyor?
BBC Türkçe ekibi uzman görüşlerine ve verilere yer vererek detaylı bir şekilde açıklıyor.
Afet Haberciliği Rehberi (İngilizce)
Gazeteciler ilk etapta güvende olduklarından emin olmalıdır. Gazetecilerin ne, nerede, nasıl, neden olduğunu açıklarken karmaşık bilimsel bilgileri alıp geniş kitlelerin anlayacağı şekilde açıklamalıdır.
OHAL Ne Anlama Geliyor
OHAL ilan edilmesi ne anlama geliyor? “Olağanüstü durumlarda yardım faaliyetlerinin hızlandırılması ve hayatın normal akışına dönülmesini sağlayacak adımların daha hızlı bir şekilde atılması için idareye istisnai yetkiler kullanma hakkı tanıyor. ”
Gazetecilerin Yararlanabileceği Doğrulanarak Güncellenen Afet Bilgi Sitesi
Geçici Barınma Alanları
Faydalı Yazılar
Güvenli Toplanma Alanları ve fazlası yer alıyor
GIJNTürkçe daha kullanımı için video da hazırladı.
📽️ Gazetecilerin yararlanabileceği doğrulanarak güncellenen Afet Bilgi sitesi oluşturuldu!https://t.co/hZCuHOqwoh #deprem pic.twitter.com/pjbaWt6ne4
— GIJNTürkçe-Küresel Araştırmacı Gazetecilik Ağı (@gijnTurkish) February 7, 2023
Enkaz Dinleme Uygulaması
Enkaz Dinleme Uygulaması profesyonel dinleme ekipmanlarına erişim olmayan deprem enkazlarında, enkaz altından gelen seslerin daha rahat duyulmasını sağlamayı amaçlayan bir uygulamadır. İTÜ tarafından geliştirilen uygulamaya buradan ulaşabilirsiniz. Kodlara da buradan ulaşabilirsiniz.
Öncesi/Sonrası Deprem Uydu Görüntüleri
Centre for Information Resilience araştırma direktörü BenDoBrown deprem sonrasını gösteren uydu görüntülerini paylaşıyor. Bu görüntüleri Planet’in veritabanından alıyor, haberlerde kullanmak ya da gazetecilerin yıkım seviyesini anlamasını anlamada yardımcı olabilir.
Afet Bölgelerinde Veri Gazeteciliği
Data Journalism tarafından farklı doğal afet türleri hakkında araştırma , haber yapmak isteyen gazeteciler için önerilerde bulunuyor. Örnekler arasında Aroon Karki 2015 Nepal depremi için veri nasıl toplanır tavsiyeleri de yer alıyor.
Depremle İlgili Sağlıklı Bilgi Topluluğu
Gazetecilerin de etkin şekilde yararlanabileceği “Depremle İlgili Sağlıklı Bilgi Topluluğu” oluşturuldu.
Deprem Bölgesinde Çalışan Kadın Gazetecilerin Listesi
CFWIJ tarafından deprem bölgesinde çalışan kadın gazeteciler listesi oluşturuldu ve liste düzenli olarak güncelleniyor.
Deprem ve Travma: Belirtileri Neler, Gazeteciler Ne Yapmalı?
-Farkındalık ve paylaşım
-Yakınlarla temas
-Kısa molalar
-Limitlerinin farkında olmak
-İyi gelen şeyleri unutmamak
-Rotasyonun önemi
Afetten Etkilenen Bölgelerin Hava Fotoğrafları
Harita Genel Müdürlüğü Atlas adlı uygulamasına, afetten etkilenen bölgelerin hava fotoğraflarını ekliyor.
Deprem Ön Değerlendirme Raporu
Deprem odağında araştırma yapan gazeteciler TMMOB’un ön değerlendirme raporundan yararlanabilirler!
Depreme Dayanıklı Olması Gereken Binalar Neden Çöktü?
-Modern inşaat teknikleri, binaların bu büyüklükte depremlere dayanabilmesini sağlıyor.
-Yönetmeliklerinin uygulanmaması.
Daha fazla detay için burayı okuyabilirsiniz.
Uzmanlara Göre Enkaz Altındakilerin Hayatta Kalma Süresini Belirleyen Faktörler Neler?
-Farkındalık ve hazırlık
-Hava ve suya erişim
-Yaralanma düzeyi
-İklim, hava koşulları, psikolojik güç
Daha fazla detay için burayı okuyabilirsiniz.
Deprem Temelleri ve Sık Sorulan Sorular
Depremlerle ilgili çok daha fazla bilgi için, Evrim Ağacı Akademi’ye tamamen ücretsiz olarak erişebilirsiniz.
Medya için uluslararası acil durum finansman kuruluşları
GFMD MediaDev Fundraising Guide” kılavuzunda derlenen, medyanın acil durumlarda başvurabileceği finansman kaynakları ile ilgili araçları ve kaynakları NewsLabTurkey okurları ile paylaştı.
Sosyal Medya Kullanıcıları ve Gazeteciler için Deprem Haberciliği Rehberi
Prof. Dr. Süleyman İrvan, Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölüm Başkanı 30 maddelik Sosyal medya kullanıcıları ve gazeteciler için deprem haberciliği rehberi’ni NewsLabTurkey okurları için paylaştı.
Görsel: Deprem Platformlarının ekran görüntüsüdür.
GijnTürkçe Twitter hesabında düzenli olarak güncellediğimiz gazetecilerin de yararlanabileceği gönüllüler tarafından hazırlanan deprem platformları ve iletişim kanalları listesinin de olduğu tweet zincirine buradan ve listenin detaylarına aşağıdan ulaşabilirsiniz:
- Enkaz altında olanlar, gıda ve ısınma ihtiyaçlarının listelendiği çok amaçlı web sitesi; http://deprem.io
- Harita üzerinden enkazları yoğunluğa göre farklı renkli etiketlerde gösteren web uygulaması; https://afetharita.com
- Harita üzerinden enkazları yoğunluğa göre farklı renkli etiketlerde gösteren web uygulaması; https://depremharitasi.org
- Enkaz altında olan kişilerin listelendiği, adres bildirim formu ile veri girebileceğiniz web servisi; https://depremyardim.com
- Deprem bölgesindeki insanların durumlarını diğer insanlara bildirmelerini sağlayan web servisi; https://beniyiyim.com
- TEB eczane ve konteyner eczaneler için konum bilgilerini gösteren web uygulaması; https://afet.teb.org.tr/html/afet-eczaneleri/
- Depremzedelerin ücretsiz olarak kalabilecekleri yerleri gösteren bir web uygulaması; https://kalacakyer.org
- Harita üzerinde yemek, barınma gibi destek noktalarını gösteren web uygulaması; https://afetdestek.com/index.asp
- Enkaz altındaki kişilerin seslerini tespit edilebilmesini sağlayan ve offline çalışabilen web servisi; https://web.itu.edu.tr/sariero/dinleme.html
- Evini kaybetmiş kişiler ile kira desteği vermek ya da evini kullanıma açmak isteyen yurttaşları buluşturan web uygulaması; https://birkirabiryuva.org
- İBB tarafından hazırlanan harita üzerinden enkazları yoğunluğa göre farklı renkli etiketlerde gösteren web uygulaması; https://arcg.is/01jn4W
- Yer Çizenler Herkes için Haritacılık Derneği’nin haritalama çağrıları; https://tasks.hotosm.org/organisations/yer-cizenler
- Enkaz altındaki depremzedelere yardım edebilmek için güncel haritalama çalışması; https://enkazbildirim.org
- Geçici barınma alanları, güvenli toplanma alanları, kan bağış noktaları, önemli erişim numaraları; https://afetbilgi.com
- Twitter’da gönderilen ‘Yardım Edin’ içerikli olan tweetlerin listelendiği web sitesi; https://adresdeprem.com
- Afet barınma ve toplanma alanlarının listelendiği web sitesi; https://deprem.dev/home
- Deprem ile ilgili teknik projelerin geliştirmelerinin yapıldığı discord kanalı; https://discord.gg/itdepremyardim
- İnsanların evlerini depremzedelere açabildiği web sitesi; https://evimevindir.com
- Jotform, tüm hizmetlerini ücretsiz olarak sunuyor; https://jotform.com/tr/kalbimiz-turkiyeyle/
- Deprem ile ilgili yardım taleplerinin listelendiği web sitesi; https://depremyardim.org
- Misafir olunabilecek yerlerin listelendiği web sitesi; https://misafirimol.trair.com.tr
- Yardım edilmesi gereken konumların haritada işaretlendiği web sitesi; https://depremyardimhatti.com
- İlgili yardım tweetlerinin konumlarının işaretlendiği web sitesi; https://depremkonum.com
- Ailesinden haber alamayanlar için bir hastane veri listesi; https://yakinimibul.net
- Depremde sevk edilen yaralıların listelendiği ve yeni kayıt eklendiği web sitesi; https://depremkayiplari.com
- Depreme yönelik WhatsApp gruplarının olduğu bir dizin; https://linktr.ee/depremyardimlinkleri
- Başarsoft’un deprem yardım harita uygulaması; https://deprem.basarsoft.com.tr
- Bölgeden nakil edilen hastaların listelendiği web sitesi; https://pra.4lphasoftware.com
- Konaklama hizmeti üzerine çalışan bir web uygulaması; http://afetkonut.com
- Yakınlarını arayanlar için hizmet veren bir web uygulaması; http://depremkayipilan.com
- Whatsapp üzerinden konum paylaşıldığında en yakın enkaz noktasını cevap olarak dönen bir bot; https://api.whatsapp.com/send/?phone=908502412005
- Sahada çocuklara destek için kullanılabilecek tıbbi bilgi rehberlerinin bulunduğu bir web sitesi; https://afetvecocuk.com
- Uluslararası Nakliyeciler Derneği, deprem bölgesi için taşımacılık ilanlarını yayınlıyor; https://und.org.tr/afet-destek
- Konaklamaya ihtiyacı olan, ya da konaklamaya uygun yeri olan kişileri buluşturan bir web uygulaması; https://zorgundostu.com
- Deprem bölgesindeki harita, acil durum numaraları, konaklama yerleri, enkaz uygulamaları gibi bilgileri içeriyor; https://bit.ly/deprem-bilgi-6-subat
- Kurum, kuruluş ve STK’lar için afet anında, öncesinde ve sonrası kullanılmak üzere açık kaynak olarak geliştirilmiş projelerin yürütüldüğü organizasyondur; https://afet.org
- Afetten etkilenen kişilerin iş ve staj yeri bulmasına yardımcı olmak adına oluşturulmuştur. Ücret alınmadan iş aradığınıza dair bilgilerinizi gönderebilirsiniz; https://afet.in
- Depremde kırsalın ve #köylerin ihtiyaçları hakkında, her gün muhtarlarla teyit edilen köyler ihtiyaç haritası; https://itub.maps.arcgis.com/apps/dashboards/1bbee5d44fc14f2a86d5e43657127a83
- Uber ile deprem yardım merkezlerine ücretsiz yolculuk; https://uber.com/tr/blog/uber-ile-deprem-yardim-merkezlerine-ucretsiz-yolculuk/
- İhtiyaç sahipleri ile destek vermek isteyen kişiler ve kurumların buluştuğu online bir sosyal platform kooperatifi; https://ihtiyacharitasi.org
- Misafir Öğrenci Sistemi, 10 ilde yaşanan iki ayrı depremden etkilenen öğrencilerin, 2022-2023 eğitim yılının ikinci döneminde tam burslu (eğitim, yemek, kitap) olarak öğrenim görebilmelerini sağlayan web uygulaması; https://misafirogrenci.org
- TMMOB Barınma Ağı; https://tmmob.org.tr/barinma
- Harita Genel Müdürlüğü Atlas adlı uygulamasına, afetten etkilenen bölgelerin hava fotoğraflarını ekliyor; https://atlas.harita.gov.tr/#6.96/36.8/35.827
- Deprem ile ilgili açılmış tüm yardım sitelerinin rehberi; https://tumyardimlar.com
- Son depremleri, istatistik ve deprem haritasını gösteren web uygulaması. https://sondepremler.org
- Deprem bölgesindeki insanların iş bulmalarını/istihdam oluşturmalarını sağlayan proje. https://tr.kariyer.net/deprem-istihdam-seferberligi-ana-sayfa/
- Deprem bölgesindeki hastane, eczane gibi sağlık kuruluşlarının konum bilgilerini gösterir. https://saglik.afetharita.com
- Deprem ve Zemin İnceleme https://depremzemin.ibb.istanbul/guncelcalismalarimiz/
- Gazetecilerin de yararlanabileceği bazı yararlı deprem , afet ve sonrası odaklı yararlı linkler.
- Depremde araştırmacı gazetecilik: https://journo.com.tr/deprem-afet-gazetecilik-tavsiye
- Deprem ev paylaşım platformu.”Konaklamalar kişilerin gönüllülük üzerine kendi evlerinde ihtiyaç sahiplerini misafir etmesi usûlünde ilerlemektedir.” https://deprem.aiesec.org.tr
- Afet yönetimi, afet bilinci, depreme hazırlık vb konularda sunum, kitap ve raporlarlar. istanbultek.academia.edu/MikdatKadıoğlu
- Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü (MTA) Türkiye’de diri fay hattı üzerinde yer alan ve deprem riski taşıyan illerin yenilenmiş haritasını güncelledi buff.ly/3EkOYiO
🧵 Gazetecilerin de yararlanabileceği gönüllüler tarafından hazırlanan deprem platformları ve iletişim kanalları listelerini paylaşıyoruz!
🌏 🛠️#Deprem adres bildirim sayfası, afet haritası, yer çizenler haritalama talepleri ve fazlasını zincirde bulabilirsiniz!⤵️1⃣ pic.twitter.com/YsWtaeF6FT
— GIJNTürkçe-Küresel Araştırmacı Gazetecilik Ağı (@gijnTurkish) February 11, 2023
Bu liste GIJNTürkçe tarafından hazırlanmıştır ve düzenli olarak güncellenmektedir.