Resim: DIG Festival
Rus Wagner paralı asker grubuyla ilgili bir saatlik bir Fransız belgeselinden, bir ayaklanmayla karşı karşıya kalan Tunus cumhurbaşkanının son umutsuz telefon görüşmelerini anlatan kısa bir filme. Bu yılki DIG festivalinin kazananlarının çoğu, güçlüler ve kapalı kapılar ardında neler olduğu hakkındaki hikayeleri ifşa etmeye odaklanıyor.
İtalya’nın Modena şehrinde düzenlenen festival dünyanın en iyi araştırmacı belgesellerini, video röportajlarını ve podcast’lerinin yıllık olarak kutlandığı bir festival. Bu yılın kazananları 400’den fazla küresel aday arasından seçildi.
Documentari Inchieste Gionalismi (Belgesel, Araştırma, Gazetecilik ) anlamına gelen DIG, İtalya’da ve tüm dünyada araştırmacı gazeteciliği destekleyen kar amacı gütmeyen GIJN üyesi bir kuruluştur.
Projelerden ikisi araştırma odağını Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve rejimine çeviriyor. Varlığı Rus devleti tarafından her zaman reddedilen ancak savaşçıların dünya çapında çatışmalara karıştığı tespit edilen paramiliter bir örgüt olan Wagner grubuna değiniyor. Diğer bir proje, Rusya’nın önde gelen muhalif politikacısı Boris Nemtsov’un 2015 suikastını araştırıyor. Diğeri ise denizde açıklanamayan bir ölümü araştıran araştırmacı podcast’i ve açık kaynak araştırmacı grubu Bellingcat’e yani watchdog ödülüne gitti.
Finalistlerin listesi burada görülebilir, kazananlar ise aşağıda ki listede.
En İyi Araştırma (Uzun): ‘Wagner, Putin’in Gölge Ordusu’
Alexandra Jousset ve Ksenia Bolchakova’nın yönettiği Fransa TV belgeseli, ajanları dünya çapında ortaya çıkan tartışmalı ve gizli bir özel askeri örgüt olan Wagner grubunu araştırıyor. Ekip ayrıca Wagner grubu ile milyarder bir işinsanı ve Başkan Putin’in yakın müttefiki Yevgeny Prigozhin arasındaki ilişkiye de bakıyor.
Rusya, grubun devletle herhangi bir bağlantısı olduğunu reddetse de, Danimarkalı film yapımcısı Mads Brügger liderliğindeki jürile; belgeseli “şirketler ve devlet suç ortaklığı tarafından sürdürülen opak bir finansal yapıyı da detaylandıran çekici, güçlü görsel bir film” olarak nitelendiriyor. ” Panel ayrıca parayı üç kıtada takip eden “hırslı, karmaşık ve tehlikeli bir araştırmanın” arkasındaki ekibe övgüde de bulundu.
En İyi Araştırma : ‘Nemtsov’un Gölgesi’
Christo Grozev (Bellingcat), Yordan Tsalov (BBC, Bellingcat) ve Roman Dobrokhotov’dan (The Insider) oluşan bir araştırma ekibi tarafından yönetilen belgesel Vladimir Putin Rusya’sındaki en şok edici siyasi suikastlardan birine giriyor. Putin’i sert bir şekilde eleştiren Boris Nemtsov, Kremlin yakınlarındaki bir köprüde vurularak öldürüldüğünde Rusya’daki en önde gelen muhalefet figürler arasındaydı. 2015 cinayetinden beş kişi hüküm giymiş olsa da ekip arşiv görüntülerini inceleyerek ve Nemtsov’un eski dostları ve ortaklarıyla görüşerek, politikacının ölümünden bir yıl önce takip edildiğini ortaya çıkararak, öldürme emrini kimin verdiğine dair soruları yanıtlamak istedi. Jüri filmi “Putin rejiminin karanlık köşelerine yönelik tam zamanında bir araştırma” olarak nitelendirdi. Ekipteki araştırmacılardan biri Aliaume Leroy ödülü aldıktan sonra şunları söyledi: “Bu filmi hala daha iyi bir Rusya için savaşan Rus halkına ithaf etmek istiyoruz. seslerini duyurmaya devam edeceğiz.”
En İyi Kısa Film: ‘Diktatörün Son Çağrıları’
Bu yılın başlarında GIJN, bu etkileyici filmin arkasındaki araştırmacı yapımcı yönetmen Emir Nader ile konuştu. Belgesel,en iyi araştırma kısa filmi dalında DIG yarışmasını kazandı. Bu proje, 23 yıllık diktatörlüğü 2011 yılının sonunda Arap Baharı’na doğru yayılacak olan bir protesto dalgasının istifasını zorunlu kıldığı zaman çöken eski Tunus Devlet Başkanı Zine El Abidine Ben Ali’nin son saatlerinin animasyonlu bir yeniden anlatımına değiniyor. Nasıl Suudi Arabistan’a sürgün olduğu yer alıyor. Jüri eski liderin ses kayıtlarının yer aldığı filmi “gözden düşen bir diktatörün samimi portresi” olarak nitelendirdi. Ayrıca Nader’in sesli adli tıp ve animasyon kullanmasını ve hikayede anlatılan doğrulama zorluklarını anlatmasını da dikkat çektiler.
En İyi Ses ve Podcast: ‘In Dark Waters’
Fransız balıkçı teknesi Bugaled Breizh’in batmasından yıllar sonra denizde kaybolan beş denizcinin ailelerine sevdiklerinin basit bir balık avlama kazasında öldüğü söylendi Ancak bu dört bölümlük araştırmacı podcast’in arkasındaki gazeteciler Adèle Humbert ve Emilie Denêtre, yenilikçi ses tasarımı kullanarak jüriye davanın kapanmasına neden olan bir uzmanın ifadesindeki tutarsızlıkları bulmayı başaran “harika bir araştırma çalışması” olarak belirtildi. DIG jürisi prodüksiyonu, canlı çekimleri ve film müziğini “oybirliğiyle” takdir ettiklerini söyledi. Yönetmen Humbert, ekibin “hikayeye ışık tutmanın ve kurbanların unutulmamasını sağlamanın önemli olduğunu düşündüğünü” söyledi.
En İyi Röportaj Uzun: ‘Gazze’de Erasmus’
Belgeselden çok röportaj olan bu film Avrupa üniversitelerinde Erasmus programı olarak bilinen yurtdışında eğitimini Gazze’de geçirmeye karar veren genç bir İtalyan tıp öğrencisi Riccardo Corradini’yi takip ediyor. Filmin başında arkadaşlarından biri, “Oldukça alışılmadık bir Erasmus” diyor. Corradini, yönetmenlere Matteo Delbò ve Chiara Avesani’ye “Benim için daha kolay olacağını düşünmekle çok yanılmışım” diyor. Gazze’de yaşamın bir parçası haline gelen bombardıman ve şiddeti gözler önüne seren Corradini, “sizden çok daha büyük bir şeyle karşı karşıya kalmanın” zorluklarından bahsediyor. Jüri, filmi “Gazze’deki günlük yaşamın nüanslı bir tasviri ile bir reşit olma hikayesinin beklenmedik bir birleşimi” olarak nitelendirdi.
En İyi Röportaj Ortamı: ‘Galaksionauts’
Bir başka Fransız yapımı kazanan proje. Anna Roch ve Stéphane Rybojad’ın ARTE için hazırladığı bu uzun metrajlı film Afrika Einstein’ı olarak bilinen Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nden bir mühendis Jean-Patrice Keka’nın hikayesini ve anavatanından yörüngeye bir roket gönderme görevini anlatıyor. Ancak ülkenin hiçbir zaman bir uzay programı olmadı ve yoksulluk seviyeleri yüksek olduğu için hükümetin daha acil öncelikleri var. Yapımcılar bunun “çılgın bir proje” olduğunu kabul etse de film, Keka’nın kendi cihazını inşa etmek için ev yapımı yakıt, elektronik çöplük çöpleri ve süt tozu kutularını nasıl uyarlayacağını gösteriyor. Jüri, filmin “umut, topluluk ve hayal etme kapasitesine odaklandığını” ve “çok sayıda haberin çatışma ve baskıya odaklandığı bir zamanda” bile kazanabilecek temalardan biri olduğunu söyledi.
Bekçi Ödülü 2022: Bellingcat
Bu ödül, “araştırmacı gazeteciliğin sınırlarını genişlettiği, onu yeni uygulamalar, diller ve teknolojilerle güçlendirdiği” için GIJN üyesi bir kuruluş olan Bellingcat’teki açık kaynak araştırmacı ekibine verildi. Jüri ayrıca ekibin Rusya, Ukrayna ve Suriye gibi yerlerde “aksi halde fark edilmeyecek veya anlatılmayacak olayların varlığını kanıtlamada en etkili olanlardan biri” olduğunu da kutladı. Bellingcat Kırgızistan merkezlinde araştırmacı/veri eğitmeni olan Aiganysh Aidarbekova, ekibin ayrıca kanıta dayalı araştırmacı gazetecilik için dijital yakalamaya nasıl öncelik verdiğinden bahsetti. “Verilerin tehlikesi, bir suçun en iyi dijital kanıtının hızla kaybolmasıdır. Asıl amacımız bu verileri bu olmadan önce ele geçirmektir” dedi.
Editörün notu: GIJN’in Program Direktörü Anne Koch ve Müdür Yardımcısı Gabriela Manuli DIG’deki jüri üyeleri arasındaydı.
Ek kaynaklar
2022’den Araştırmacı Gazetecilik Hakkında Mutlaka İzlenmesi Gereken 5 Film
DIG Festivali, Skandalları Ortaya Çıkaran Araştırmacı Filmleri Onurlandırdı
Ne İzlemeli: Oscar Adayı Belgeseller
Laura Dixon, Kolombiya’dan dört yıl boyunca ve Paris ve Austin, Teksas’ta serbest olarak çalıştıktan sonra yardımcı editör olarak GIJN’ye katıldı. Kolombiya’nın FARC gerillalarıyla çatışması ve Venezüella göç krizi üzerine çalışması The Times, Washington Post, The Atlantic ve diğerleri tarafından yayınlandı.
Holly Pate, GIJN’nin sosyal medya ve etkileşim editörüdür. Gazeteci ve sosyal medya uzmanı. The New York Times ve The Capital News Service ile çalıştı ve en sonkar amacı gütmeyen ve gazetecilik projesi olan The Outlaw Ocean Project’in sosyal yardım direktörü olarak görev yaptı.