1 Bölüm | 2 Bölüm| 3 Bölüm| 4 Bölüm| 5 Bölüm| 6 Bölüm
Hindistan’ın Jharkhand kentindeki bir madende kömür tozu içinde yürüyen bir madenci. Resim: Rajesh Kumar Singh, Creative Commons, Climate Visuals Countdown.
Hükümetiniz küresel ısınmayla mücadele konusunda verdiği sözleri yerine getiriyor mu?
Her hükümetin taahhütlerini gerçekleştirmeye yönelik plan ve politikalarının mercek altına alınması gerekir.
GIJN rehberi size aşağıda yer alan başlıklar hakkında detaylar sağlıyor:
- Hükümetinizin emisyonları azaltma planları hakkında nereden bilgi edinebilirsiniz?
- Ülkenizin sera gazı emisyonları hakkında nereden bilgi edinebilirsiniz.
- Ülkenizin iklim değişikliği nedeniyle ne tür mali yardımlara ihtiyaç duyabileceğini nasıl inceleyebilirsiniz.
- Gelişmiş ülkelerin iklim değişikliğinden etkilenen ülkelere yardım etmek için ne gibi mali taahhütlerde bulunduğunu nereden öğrenebilirsiniz?
Bu temel bilgileri toplamak, birçok araştırma için hayati bir başlangıç sağlayacaktır.
Bu kılavuz, taahhütlerin izlenmesinden verilerin bulunmasına ve değerlendirilmesine kadar altı bölüme ayrılmıştır.
Aceleniz varsa aynı araştırma ve haberciliğe dayanan kısayol kılavuzuna göz atabilirsiniz.
İçindekiler
1.Bölüm: Verilen Sözler
Her ülkenin küresel iklim değişikliği taahhütleri, Ulusal Olarak Belirlenmiş Katkı (NDC) olarak bilinen bir belgede somutlaştırılmıştır. Bu belgenin nerede bulunacağı ve içinde neler olduğu hakkında daha fazla detay vereceğiz.
2.Bölüm: Taahhütler Analiz Ediliyor
Hükümetlerin iklim planları ve taahhütleri özellikle çevreci gruplar tarafından yoğun bir şekilde analiz edilmekte ve değerlendirilmektedir. Bu özetler ve değerlendirmeler gazeteciler için faydalı ve öğretici olabilir.
3.Bölüm: İklim Değişikliği Taahhütleri Tutuluyor mu?
Hükümetler sera gazı emisyonları ve bunları azaltma çabaları hakkında raporlar sunmalıdır. Bunlar, performansı araştırmak için önemli başlangıç noktalarıdır.
4.Bölüm: BM Değerlendirmeleri Ülke Taahhütleri Hakkında Fikir Veriyor
Ülke raporları, BM’nin iklim değişikliğiyle ilgili temel organı olan UNFCCC tarafından değerlendirmeye tabi tutulmaktadır. Bu değerlendirmelerin sonuçları gazeteciler için faydalı olabilir çünkü ulusal raporlamadaki boşlukları ve kusurları gösterirler.
5.Bölüm: Ülke Emisyon Verilerinin Alternatif Kaynakları
Uluslararası ajanslar ve sivil toplum kuruluşları (STK’lar) hükümetlerin NDC’lerini ve ulusal emisyon verilerini özetler, genellikle yararlı formatlar ve grafikler halinde sunar. Ayrıca bu kuruluşlar aşağıdaki gibi soruları değerlendirmek için iki yıllık NDC’leri analiz etmektedir: İlerleme kaydediliyor mu? Ülke verilerine daha sık ulaşılabiliyor mu? Bazı ülkelerde veri eksikliği ve veri elde etme çabaları başlı başına önemli bir hikâyedir.
6.Bölüm: Sözlük
Rehberde sıkça kullanılan terim ve kısaltmaların tanımlarının yanı sıra ulusal emisyon taahhütlerinin incelenmesiyle ilgili yaygın ifadeleri, projeleri ve kuruluşları açıklayan alternatif kaynakların bir listesi.
Nereden Başlamalı
Ülkelerin iklim değişikliğini ele alma taahhütlerini araştırmak için iyi bir başlangıç noktası Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (UNFCCC) kapsamında ülkeler tarafından sunulan belgeleri incelemektir.
Anlaşmanın 1996 yılında imzalanmasından bu yana, sözleşmenin 198 “tarafı” Taraflar Konferansı (COP) adı verilen yıllık toplantılarda daha fazla taahhütte bulunmayı kabul etmiştir. 28. COP toplantısının (COP28) Kasım sonu ve Aralık 2023 başında Birleşik Arap Emirlikleri’nin Dubai kentinde yapılması planlanmaktadır. Sekretarya olarak bilinen “UN F Triple C “nin merkezi Almanya’nın Bonn kentindedir.
Fotoğraf: COP28 logo
Sözleşmenin tarafları tarafından yapılan başvurular, ülkelerinin emisyonları azaltma taahhütlerini tanımlamakta ve emisyonlarının ne olduğunu ortaya koymaktadır. Bu belgelere nelerin dahil edildiğine ve nelerin dışarıda bırakıldığına bağlı olarak bulunabilecek pek çok potansiyel haber konusu var.
Hükümetler emisyonları ne kadar azaltmayı planladıklarını beyan etseler de, politika reçeteleri genellikle spesifiklikten yoksundur. Hedeflerin yeterince iddialı olup olmadığı araştırılması gereken konulardan biridir. Bir diğeri ise bu planların belirtilen hedefleri yerine getirmek için yeterli olup olmadığını değerlendirmektir. Buna ek olarak, muhabirler verilen sözlerin yerine getirilip getirilmediğini de inceleyebilirler. Bu son yol, politika seçeneklerini araştırmak, uygulama detaylarını incelemek ve sonuçları değerlendirmek için kaputun altına daha yakından bakmayı gerektirir.
Hükümet taahhütleri siyasi tercihler olduğundan, kararları kimin aldığı ve politika seçimlerini kimin etkilediği de araştırılmalıdır.
Nihayetinde emisyon verileri bazı somut cevaplar sağlayabilir. Hedeflere ulaşılıyor mu? Eğilimler nelerdir? İlerleme kaydediliyor mu? Veriler bu kadar önemli bir rol oynadığından, bir başka araştırma yolu da doğru şeylerin ölçülüp ölçülmediğini ve verilerin kendisinin doğru olup olmadığını anlamayı kapsar.
Tüm bu nedenlerden dolayı, BMİDÇS’ye sunulan çeşitli raporlar bir araştırma için önemli başlangıç noktası olabilir.
Zor Bir Konu Hakkında Cesaretlendirici Öneriler
GIJN tarafından görüşlerine başvurulan gazeteci ve gözlemcilere göre, medyanın sicilinin en iyi ihtimalle karışık olduğu bir görev olan iklim değişikliği konusunda hükümetleri sorumlu tutmanın önünde kesinlikle engeller var. Ancak bu zorluğun nasıl kolaylaştırılabileceğine dair tavsiyelerde de bulundular.
Climate Analytics adlı sivil toplum kuruluşunda iklim politikası analiz ekibinin başında bulunan Deborah Ramalope, “Bazı ülkelerde iyi haber yapıldığını, bazılarında ise çok az haber yapıldığını düşünüyorum,” dedi. “Ramalope sözlerine şöyle devam etti: “Haberlerin çıktığı bazı durumlarda, medya kuruluşlarının hükümetlerin söylediklerini olduğu gibi kabul ettiği ve hükümetin kamuoyuyla paylaşmadığı şeyleri araştırmadığı durumlarda, bu haberler hükümetleri sorumlu tutmaya yetmiyor.”
Climate Scorecard‘ın kurucularından ve şu anda Küresel Vatandaş Girişimi‘nin İcra Direktörü olan Ron Israel, hesap verebilirlik raporlamasının çeşitli faktörler tarafından engellendiğini söyledi. Bunlar arasında “tutarlı, güvenilir ve karşılaştırılabilir verilerin yokluğu” ve ulusal emisyon politikalarından kimin sorumlu olduğuna odaklanılmaması yer alıyor. Buna ek olarak, “Birçok ülkedeki liderler hesap vermek istemiyor çünkü küresel ısınma ile uğraşmak ve vatandaşlarının günlük hayatta kalma ihtiyaçlarını karşılamak arasında bir çatışma yaşıyorlar” gözleminde bulundu.
Bu konudaki az sayıdaki hesap verebilirlik raporlarından biri, ulusal iklim taahhütlerinin genellikle hatalı veriler üzerine inşa edildiğini ortaya koyan 2021 Washington Post araştırmasıydı. Post, “196 ülke raporunun incelenmesi, ülkelerin emisyonlarını beyan ettikleri miktar ile atmosfere gönderdikleri sera gazları arasında büyük bir uçurum olduğunu ortaya koyuyor” dedi. “Aradaki fark yılda en az 8,5 milyar ton ile 13,3 milyar ton arasında değişiyor ve bu miktar Dünya’nın ne kadar ısınacağını belirleyecek kadar büyük.”
Hükümetin hesap verebilirlik raporlaması üzerine düşünen gazeteciler ve aktivistler aşağıda özetlenen teşviklere katkıda bulundular.
The Washington Post tarafından 2021 yılında yapılan bu araştırma, ulusal iklim değişikliği taahhütlerini inceleyen birkaç ayrıntılı rapordan biriydi. Görsel: Ekran görüntüsü, The Washington Post
Görevi parçalara ayırın: Hükümet taahhütleri sadece hedeflerle değil, politikalarla ilgilidir. Taahhütlerin birçok parçası vardır. Bu yüzden sadece bir unsur seçin. Örneğin, bir endüstri veya sektörden kaynaklanan emisyonların azaltılmasında kaydedilen ilerlemeye bakın. Ya da elektrik üretmek için yenilenebilir enerji teknolojilerinin geliştirilmesi gibi belirli bir hükümet stratejisini inceleyin. Yasa ve yönetmelikler, bunların uygulanıp uygulanmadığı ve etkili olup olmadıkları hakkında rapor verin.
Konudan korkmayın: İlk bakışta, ilgili bilimi anlamak zor olabilir, ancak göründüğünden daha az karmaşıktır ve çok sayıda kaynak mevcuttur. Bloomberg Green’in kıdemli muhabiri Akshat Rathi, “Bu bir jargon, ancak o kadar da jargon değil” yorumunu yaptı.
Muhtemelen ortaya çıkarılması gereken bir çatışma var: İklim hedefleri ve stratejilerinin oluşturulmasında birbiriyle rekabet eden çıkarlar söz konusudur. İklim değişikliği politikasını kimin etkilediğini inceleyin.
Politikalar önemlidir: “Taahhütler sadece hedeflerle değil, politikaların uygulanmasıyla da ilgilidir: Elbette, bir taahhüdün nihai testi emisyonların azaltılıp azaltılmadığıdır, ancak buna ulaşmak politikaları değiştirmek için harekete geçmeyi gerektirir,” diyor Carbon Brief’in editörü ve direktörü Leo Hickman. “Yasalar ve yönetmelikler, bunların uygulanıp uygulanmadığı ve etkili olup olmadıkları hakkında rapor verin” tavsiyesinde bulundu. Carbon Brief’in ayrıntılı devalüasyonlarını nasıl yaptığına dair bir örnek için Birleşik Krallık hakkındaki bu yazıya bakabilirsiniz.
Birçok standart araştırma aracı faydalı olacaktır: Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu’nun 27 ülkeden 140 muhabirin katılımıyla gerçekleştirdiği Ormansızlaşma projesini yöneten ve koordine eden muhabir Scilla Alecci’ye kulak verin. “Hükümetlerinden hesap sormak isteyen gazetecilere lobicilik stratejilerini ve şirketlerin hükümetlerin politikalarını etkileme yollarını araştırmalarını öneririm.” Kamuya açık kayıtların talep edilmesini, yasalardaki boşlukların tespit edilmesini ve sistemdeki zayıflıklardan yararlanan şirketleri belirlemek için ticari kayıtların kullanılmasını tavsiye etti.
Doğruluk kontrolü temel gazeteciliktir, aktivizm değil: Gerçek emisyon seviyeleri gibi gerçeklerle taahhütleri kontrol etmek, iklim değişikliği konusunda “aktivizm” değildir, kamu vaatlerini test eder.
Sunum güçlü olabilir: Bu, puan kartları gibi iyi grafik sunumlar yapma fırsatı sunan bir alandır.
En Büyük Yayıcılara Odaklanın
Gelişmekte olan ülkelerdeki raportörler için iklim değişikliğinin etkileri nedeniyle ne kadar kayıp ve zararın meydana gelebileceğine dair raporlama yapılması gerekmektedir.
Sera gazı emisyonları (GHG) küresel ısınma üzerinde orantısız bir etkiye sahip olan ülkelerin ulusal çabalarını değerlendirmek özellikle önemlidir. Climate Watch, “Sera gazı emisyonlarının yaklaşık %60’ı sadece 10 ülkeden kaynaklanırken, en az emisyon yapan 100 ülke %3’ten daha az katkıda bulundu” diye özetledi. (İlk 10 ülke şunlardır: Çin, Hindistan, Endonezya, Rusya, Brezilya, Japonya, İran, Kanada, Suudi Arabistan ve ABD).
Büyük gelişmiş ülkelerin söz verdikleri gibi gelişmekte olan ülkelere iklim değişikliğinin neden olduğu “kayıp ve zararı” tazmin edip etmeyecekleri iklim değişikliğinin en tartışmalı konularından biri.
Takip edilecek hesap verebilirlik açıları konusunda bir sıkıntı yok.
Dünya Çapındaki Raporlar Bağlam Sağlıyor
Makro hikaye dünyanın kolektif çabasının nasıl gittiğine dair ulusal hikayeler için de önemli bir bağlam sağlayabilir.
Geniş kadrolara ve teknik analitik kapasiteye sahip birçok resmi kurum ve sivil toplum kuruluşu (STK) iklim değişikliğine karşı büyük resimdeki mücadele hakkında yazmaktadır. Bu raporlar bazen belirli ülkeler hakkında bilgiler de içerir. (Ülkelere özgü değerlendirmelere daha sonra değineceğiz).
UNFCCC tarafından hazırlanan önemli bir rapor, Ulusal Olarak Belirlenmiş Katkılar veya NDC’ler olarak bilinen tüm ulusal taahhütleri sentezlemektedir. 2022 yılının Ekim ayı sentez raporuna bakınız.
UNFCCC, tüm NDC’lerin uygulanması halinde etkinin ne olacağını değerlendirmektedir. Ekim 2022 sentez raporunda, 2030 yılında küresel sera gazı emisyonlarında 2010 yılına kıyasla “büyük bir artış” beklendiği belirtilmiştir.
İşte yakın zamanda yayınlanan diğer önemli iklim değişikliği raporlarından bir örnek:
- Climate Watch adlı STK tarafından hazırlanan NDC’lerin Durumu raporu, “ülkelerin NDC’lerini sahada somut eylemler gerçekleştirmeye bağlama konusunda çok daha iyi olmaları gerektiği” sonucuna varıyor.
- Birden fazla kuruluş tarafından hazırlanan İklim Eyleminin Durumu 2022 raporu küresel projeksiyonlar yapmaktadır.
- Climate Transparency adlı STK tarafından hazırlanan Climate Transparency Report 2022 (aşağıdaki videoya bakınız) G-20 ülkelerinin taahhütlerine genel bir bakış sunmaktadır.
- BM Çevre Programı (UNEP) tarafından hazırlanan Adaptasyon Açığı Raporu 2022, adaptasyon eylemlerinin planlanması, finansmanı ve uygulanmasını incelemektedir. Raporda, “Gelişmekte olan ülkelere uluslararası uyum finansmanı akışı, tahmin edilen ihtiyaçların beş ila 10 kat altında ve aradaki fark giderek açılıyor” deniyor.
- UNEP’in 2021 Emisyon Açığı Raporu’nda şu ifadeler yer almaktadır: “Mevcut NDC’ler, 2°C sıcaklık hedefiyle tutarlı olması için gereken metan azaltımının yalnızca üçte birini ve 1,5°C hedefi için gerekli olanın yalnızca yüzde 23’ünü kapsamaktadır.”
- Dünya Kaynakları Enstitüsü tarafından yapılan 2022 analizi G-20 ülkelerinin “dünyanın bu yıl BM’nin 1,5°C küresel ısınma hedefine ulaşma yolunda ilerlemesini sağlayacak yeni gelişmiş emisyon azaltım taahhütlerinde bulunmakta şu ana kadar başarısız olduklarını” söylüyor.
Net Zero Tracker sitesi tarafından hazırlanan Net Zero Stocktake 2022 raporu, “hedef belirleme ivmesinin devam ettiğini ve kalite ölçütlerinin iyileştiğini, ancak aynı zamanda endişe verici bir güvenilirlik eksikliğinin tüm manzaraya yayıldığını gösteriyor.”
1 Bölüm | 2 Bölüm| 3 Bölüm| 4 Bölüm| 5 Bölüm| 6 Bölüm
Toby McIntosh , dünya çapında gazetecilere çevrimiçi kaynaklar sağlayan GIJN Kaynak Merkezi’nin kıdemli danışmanıdır. Washington, D.C. merkezli, uluslararası şeffaflık yasalarını ele alan ve kâr amacı gütmeyen bir web sitesi olan FreedomInfo.org‘un (2010-2017) editörlüğünü yapmıştır. Bloomberg BNA’da 39 yıl çalışmış ve çok sayıda ABD Bilgi Edinme Özgürlüğü talebinde bulunmuş ve dünya çapında bilgi edinme politikaları hakkında yazmıştır. FOI savunucularından oluşan FOIANet ağının yürütme kurulu üyesidir.