Birleşmiş Milletler’in kuruluşu olan Uluslararası Çalışma Örgütü’ne göre  günümüzde insan ticaretinin kurbanı olan tahmini 40 milyon kadın, erkek ve çocuk var. Üstelik bu kölelik düzeni geçmişin kırıntıları değil.  Kölelik, zorla çalıştırma ve insan kaçakçılığı gazetecilerin araştırması gereken son derece kritik bir konu.

İki kez Pulitzer Ödülü kazanan ve haberleri  2.000’den fazla köleleştirilmiş balıkçının serbest bırakılmasına yardımcı olan Associated Press’ten Martha Mendoza, 12. Küresel Araştırmacı Gazetecilik Konferansı’nda (#GIJC21)  “İnsan Kaçakçılığı ve Zorla Çalıştırma” konulu oturumun moderatörlüğünü yaptı.

Ödüllü iki gazeteci ve zorla çalıştırma konusunda uzmanlaşmış, haberlerin nasıl anlatılacağı ve bildirileceği konusunda ipuçları paylaşan bir editör ve zorla çalıştırma hakkında haber yapan gazeteciler için araç seti paylaşan bir danışmanla konuştu.

2016 yılında Mendoza ile Pulitzer ödülü paylaşan Güneydoğu Asya merkezli AP’de çalışan Robin McDowell, Margie Mason ile Malezya ve Endonezya’daki palmiye yağı endüstrisinde zorla çalıştırma hakkında yazdığı makale dizisinden bahsetti. Araştırmacı gazetecilik alanında bu yılki Pulitzer Ödülü  finalisti oldu. Küresel olarak, palmiye yağı üretimi, deodorantlardan diş macununa ve kozmetik ürünlere ve dünyanın önde gelen bazı markalarının işlenmiş gıdaların kadar şaşırtıcı derecede geniş bir tedarik zincirlerini besleyen milyarlarca dolarlık bir endüstridir.

McDowell ile çalışan muhabirlerden oluşan bir ekip 24 palm yağı şirketinde çalışan 130’dan fazla işçiyle görüştü. Birçoğu kötü muamele gördüğünü, kandırıldığını, tehdit edildiğini,  borçlarını ödemek için çalışmaya zorlandığını ve iradeleri dışında tutulduklarını söyledi. Kadınlar tecavüze uğradıklarını ve cinsel istismara maruz kaldıklarını iddia ettiler.

McDowell, hurma meyvesinin ağırlığının olmasının  yükleri alıp taşıyan ve sürekli çömelen kadın bedenleri üzerinde yıkıcı bir etkisi olduğunu söyledi. Diğer durumlarda, çalışma kotaları o kadar yüksekti ki, işçiler çoğu zaman çocukları da dahil olmak üzere tüm ailelerini palmiye tarlalarında çalışmaya getirmek zorunda kalıyorlar.

McDowell, çok az tüketicinin günlük hijyen ürünlerinin zorla çalıştırmanın sonucu olduğunun muhtemelen farkında olduğunu söyledi.

Panelin diğer üyeleri, koronavirüs pandemisinin en savunmasız topluluklar ve işçiler üzerindeki etkisine dikkat çekti. Hindistan’da göç ve insan kaçakçılığı hakkında kapsamlı haberler yapan Thomson Reuters Vakfı muhabiri Roli Srivastava, ülke sıkı COVID-19 karantinaları uygularken Hindistan’daki göçmen işçi kriziyle ilgili derinlemesine yaptığı haberleri sundu. Hindistan kapandığı için ve ardından milyonlarca iş kaybıyla yaratılan göç nedeniyle, Hindistan’ın ulaşım sistemi boğdu. Bir milyona yakın kırsalda çalışan işçi memleketlerine, kasabalarına ve köylerine ulaşmak için mücadele ederken evsiz kaldı.

Srivastava göçün ayrıca insana bir maliyeti olduğundan bahsetti. Trafik kazalarında yüzlerce kişi öldü, trenlerin hizmet dışı olduğunu düşünerek tren raylarında uyuyan göçmenler ezildi ve birçok işçi, COVID-19 krizinden gelirleri düşen patronlarına olan borçlarını ödemek için ücretlerini kaybetti. Srivastava, “Hiçbirimiz göçü ve ortaya çıkacak ilgili hikayeleri tahmin etmemiştik” dedi. Hükümet sokağa çıkma yasağı ilan ettikten sonra “hiçbirimiz bunun olacağını hayal etmemiştik”.

İnsan hakları ihlallerine odaklanan  Guardian projesinin editörüdür Annie Kelly, Güneydoğu Asyalı kadınların insan ticareti, Katar Dünya Kupası için şantiyelerde kölelik ve giyim endüstrisinde zorla çalıştırma gibi konular üzerinde çalıştı. Kelly, “Bu araştırmalar, gizlenen veya görmezden gelinen insanlara ses vermek için çok önemli” dedi. “Küresel tedarik zincirlerimiz ve hükümetlerimiz tarafından kasıtlı olarak gizlenen bu insanların seslerini platforma çıkarabilir misiniz?” diye soruyor.

Zorla Çalıştırma Konusunda Çalışacaklara İpuçları

Kelly, zorla çalıştırma hikayesinin editörlere nasıl sunulacağına dair faydalı ipuçları paylaştı:

• Okuyucunun ilgisini çeken veya okuyucuların günlük olarak kullandığı bir şeyle ilgili net bir bağlantı veya anlatı sunun.

• Ortaya çıkan sömürünün insani maliyetini hayata geçiren unsurları dahil edin.
• Ortaya çıkan bilinmeyen gerçeği açıklayın.
• Gizlenen veya görmezden gelinen insanlara ses verin.

• Hikayenin nasıl açıklayıcı güce sahip olabileceğini veya bir tür değişiklik veya etkiyi nasıl zorlayabileceğini düşünün.

Zorla Çalıştırma Araştırmalarına Yönelik İpuçları

McDowell ve Srivastava’nın zorla çalıştırma konusunda paylaştığı bazı ipuçları:

• Verileri dahil edin: Parlamento komiteleri veya portalları dahil tüm kaynakları dahil edin ve bu hesapları anekdot olarak bağlamsal hale getirin.
• Personel yardım hatları ve kar amacı gütmeyen kuruluşlarla iletişim kurun.
• Hikayenizi bağlamsallaştırmak için akademisyenlerle görüşün.
• Gazetecilerle iş birliği içinde çalışın. Zorla çalıştırma hikayeleri geniş bir kapsama alanı, çok sayıda kaynak ve büyük olasılıkla birkaç farklı yerde çıkması gerekir.
• Editörlere önceden danışın ve herhangi bir sorun çıkarsa, mümkün olan en kısa sürede onlara bildirin. Yayınlandıktan sonra patlayabilecek bir sorunu asla saklamayın.
• Haber yayınlandıktan sonra bile kaynaklarınızla iletişiminizi sürdürün.

Gazeteciler ve işçi sendikaları için eğitim atölyeleri düzenleyen Fransız danışman Charles Autheman, muhabirler için zorunlu çalıştırma hikayelerini kapsayan yeni bir araç seti paylaştı. Autheman ve ekibi tarafından Uluslararası Çalışma Örgütü için geliştirilen araç seti, zorla çalıştırma hikayelerini anlama, bulma, araştırma ve takip etme konusunda yönergeler içeriyor. Autheman, kitin her şeye uyan tek bir araç olarak tasarlandığını ve küresel olacak şekilde tasarlandığını söyledi.

Bu konuda özellikle sahaya çıkmanın hayati olduğunu söyleyen McDowell’dan bir tüyo daha geldi.

McDowell, “Her araştırmacı muhabirin kendi çalışma şekli olsa da, bazı insanlar FOIA fanatiği, diğerleri büyük ölçüde kaynaklardan gelen ipuçlarına güveniyor veya inanılmaz veri tabanlarına sahip” dedi. “Ama bence emek sömürüsü ve insan ticareti, borç esareti hakkında konuştuğunuzda, ayakta çizmeler olmadan ve işçilere erişim olmadan yapmak gerçekten çok zor bir şey.”

Bu konuyla ilgili daha fazla bilgiyi, insan ticaretiyle ilgili bölümün Martha Mendoza tarafından kaleme alındığı GIJN’nin Organize Suçları Araştırma Rehberinde bulabilirsiniz. GIJN Kaynak Merkezi’nde ayrıca insan ticareti ve zorla çalıştırma hakkında bir dizi araştırma materyali bulunmaktadır. İnsan ticareti ve modern kölelik ile ilgili hikayeleri araştırmak isteyen muhabirler, Journalismfund.eu tarafından Asya ve Avrupa’daki gazetecilere verilen hibeleri görmek isteyebilir.